Imperfetto vs. passato prossimo, czyli ostre starcie

Mamy starcie pierwszych tytanów. Dwa czasy przeszłe. W prawym rogu ringu poznany w ubiegłym tygodniu Imperfetto a w lewym rogu ringu — dobrze nam już znany Passato Prossimo. Zapowiada się ostre starcie. Hmm…tylko czy te dwa czasy naprawdę ze sobą konkurują Jeśli dobrze poznamy zasady ich użycia, to okaże się, że wcale nie muszę się ścierać w głowie.

Kilka uwag o passato prossimo

Passato prossimo nazwaliśmy sobie również czasem przeszłym dokonanym bliskim. Jest to czas złożony, ponieważ jest zbudowany z dwóch elementów- słówka posiłkowego, które wybieramy spośród avere i essere i określa nam ono wykonawcę czynności oraz imiesłowu biernemu, czyli participio passato, który nazywa wykonaną czynność. Słówko posiłkowe jest odmienione w czasie teraźniejszym a imiesłów bierny, tworzymy dodają do tematu czasownika końcówki -ato, -uto lub -ito, w zależności od koniugacji. Nie wszystko jest jednak takie proste. Istnieje mnóstwo wyjątków i form nieregularnych participio passato.

Kilka uwag o imperfetto

Imperfetto, czyli czas przeszły niedokonany. Jest to czas prosty, pod wieloma względami. Po pierwsze, zbudowany jest tylko z jednego elementu, który posiada końcówki osobowe wskazujące na wykonawcę czynności, bez rozróżnienia na płeć, jak to jest w przypadku czasu passato prossimo. DO tematu czasownika dodajemy morfemy czasu przeszłego -av-, -ev-, iv-, do których dodaje się zwyczajowe końcówki czasownikowe -o, -i, -a, -amo, -ate,-ano. Jest to również czas całkowicie regularny!

Gdzie jest problem?

Skoro oba czasy są nieskomplikowane w budowie, to skąd problem z ich użyciem? Obydwa czasy są używane w odniesieniu do przeszłości nieodległej i fakt, że nie mają odpowiedników w języku polskim może nastręczać problemów słowiańskiemu uczniowi.

Po kolei, małymi kroczkami wyjaśni się wszystko.

Passato prossimo:

• określa czynność dokonaną: kupiłem książkę – ho comprato un libro
• wskazuje na punkt, w którym dana czynność została wykonana: Przykład jak wyżej. Czynność była punktem. Nie zastanawiałem się, nie przymierzałem, po prostu wziąłem i kupiłem
• wskazuje na odcinek czasowy, o dokładnie określonym początku i końcu, którym dana czynność została wykonana: byłem w domu od 8-mej do 10-tej – Sono stato a casa dalle otto alle dieci. Byłem w domu przez dwie godziny. To określony odcinek czasowy. Ten odcinek czasowy zawiera się między godziną 8-mą a 10-tą. Określam dokładnie początek i koniec tej czynności.
• wskazuje na odcinek czasowy, o niejasnym początku, ale dokładnie określonym końcu czynności: Byłem w domu do 10-tej – sono stato a casa fino alle 10. Określam dokładnie, kiedy czynność się zakończyła.
• wylicza kilka następujących po sobie zakończonych czynności: Dziś rano wstałem, zjadłem śniadanie, umyłem się, ubrałem i poszedłem do pracy – Stamattina mi sono alzato, ho fatto colazione, mi sono lavato, mi sono vestito e sono andato al lavoro. Tak naprawdę wszystkie następujące po sobie czynności mogą być uznane również na za skończone punkty następujące po sobie.

Imperfetto:

• wskazuje na czynność przeszłą, ale nie zakończoną: Kiedy byłem mały, całe lato jeździłem na rowerze – Quando ero piccolo, tutta estate andavo in bici.
• wskazuje na czynność, co do której nie wiemy, czy się zakończyła: Szukałem kluczy – Cercavo le chiavi. Nie wiemy, czy zostały znalezione.
• służy do opisywania: osób, przedmiotów, pogody, stanów uczuciowych w czasie przeszłym. Był wysoki i miał czarne włosy – Era alto e aveva i capelli neri. Szkatułka była mała, kolorowa i miała dziwny symbol – la scatolina era piccola e colorata e aveva uno strano simbolo. Świeciło słońce i padał deszcz – faceva sole e pioveva. Bałam się, ale mimo to uśmiechałam się – Avevo paura ma nonostante questo sorridevo.

Prawda, że nie taki diabeł straszny, jak go malują?