Jak to z językiem włoskim było – czyli historia pochodzenia języka włoskiego

Dlaczego podjęłam się tematu?

Piszę tego bloga już od 10-ciu miesięcy. I wiecie, co? Tak sobie ostatnio myślałam, że blog o języku włoskim a ja jeszcze nie napisałam żadnego posta o narodzinach i historii języka włoskiego. Możecie sobie pomyśleć, że to nudne (raczej nie będzie niespodziewanych zwrotów akcji), szkolno-akademickie i mało rozrywkowe, ale mimo wszystko będę Was nakłaniać do lektury. Z prostego powodu: dla poszerzenia Waszej kultury. Skoro już tu jesteście, to nie interesuje Was tylko ostatnia linia szminek Kylie Jenner (nie ma nic złego w byciu nią zainteresowanym), ale jesteście sympatykami języka włoskiego, Włoch, może również językoznawstwa i języka w szerszym kontekście.

Postaram się również, żeby nie było napisane sztywnym językiem i, abyście się poczuli zaangażowani podczas lektury.

Drzewo genealogiczne, czyli z jakiej rodziny się wywodzi

Język włoski należy do wielkiej rodziny języków indoeuropejskich. Jest to ogromna rodzina językowa, ale wyobraźcie sobie, że afrykańskie rodziny językowe mogą być jeszcze większe. Do języków indoeuropejskich zalicza się również język polski, bo jak sama nazwa mówi rodzina ta zawiera języki INDO-EUROPEJSKIE. Język indoeuropejski, z którego wywodziły się: języki germańskie, celtyckie, italskie, helleńskie, bałtosłowiańskie i indoirańskie, które dały początek współczesnym grupom językowym. Z języków italskich wykształcił się język łaciński, który jest ojcem języków romańskich, ale jego gramatyka dała początek nowoczesnym gramatyków wielu innych języków, w tym języka polskiego. Rodzina italska rozwinęła się w dwa główne nurty oskijsko–umbryjskie i łacińsko–faliskie. Domyślacie się już, gdzie swój początek miała łacina?

Rola łaciny w powstawaniu języka włoskiego, czyli  czemu starożytni pomieszali języki

Odnoszę wrażenie, że istnieje takie powszechne wrażenie, że język włoski pochodzi z tej łaciny, którą używali pisarze i filozofowie; że to ta – dziś uważana za akademicką – łacina, była językiem, z którego wywodzi się język włoski. Nie było tak do końca.

U podstaw języka włoskiego, czy też tego języka, który był wcześniej, leży łacina wulgarna. Nie jest to, oczywiście, to, co może przyjść Wam do głowy :). Łacina wulgarna (rozpowszechniona), czyli inaczej potoczna, to był język, którym mówili zwykli mieszkańcy Imperium Rzymskiego. Nabrały one ważności około roku 1000, kiedy Cesarstwo się rozpadło i powstałą masa takie mały państewek – miast, w których każdy posługiwał się swoim lokalnym językiem wymieszanym z rzeczoną łaciną potoczną. W ten sposób powstały potoczne języki italskie, były one podobne do siebie, bo wywodziły się z tego samego korzenia i dały początek dzisiejszym dialektom i językom używanym obecnie na Półwyspie Apenińskim.

Od języka florenckiego do języka włoskiego, czyli kto pierwszy, ten lepszy

Wśród nich był język florencki, choć niektórzy używają szerszego określenia – toskański. To on został wybrany na język, który rozpoczął proces unifikacji językowej Półwyspu. Około XIV w. na terenie obecnych Włoch zaczyna rodzić się kultura pisana w nowym języku, języku, który miał być zrozumiały dla wszystkich, tak, aby dotrzeć do jak największej liczby odbiorców. Wśród poetów, którzy wyróżniali się swoją działalnością na rzecz kultury florenckiej byli: Dante Alighieri („Boska komedia”), Francesco Petrarca („Sonety do Laury”) i Giovanni Boccaccio („Dekameron”), których – podejrzewam – znacie przynajmniej ze słyszenia. W tym samym czasie intensywne prace nad twórczością w nowym języku trwały również w Szkole Sycylijskiej, znanej Poetycką Szkołą Sycylijską. Jak to w życiu bywa, musiał być ktoś, kto opublikował utwory pierwszy i wcześniej je rozpowszechnił. Także tak samo było z językiem florenckim, który dał podwaliny współczesnemu językowi włoskiemu. Jak się później okazało ówczesny florencki przekształcił się powoli w język włoski a w jego miejsce powstał również dialekt florencki, który funkcjonuje do dzisiaj na tej samej zasadzie, co inne dialekty we Włoszech.

Ważne miejsce w historii języka włoskiego zajmuje również Alessandro Manzoni, który w XIX w. pisze powieść „Promessi sposi” (wydana również pod polskim tytułem „Narzeczeni„), który „wyczyścił” język i uprościł go ostatecznie. Ostatnim przystankiem na trasie jest radio i telewizja, która od XX w. rozpowszechnia standardowy język włoski.

Podsumowania, czyli dlaczego to nie jest takie proste

Jak widzicie na dzisiejszy kształt języka włoskiego miały wpływ ewolucja języków, historia starożytna i literatura włoska. Jest to dowód na to iż język jako taki jest tworem bardzo zawiłym i nielinearnym, na którego rozwój ma wpływ wiele czynników. To wielowymiarowa płaszczyzna i żeby ją zbadać należy wziąć pod uwagę inne dziedziny lub odwrotnie badając inne dziedziny, np. literaturę trzeba wziąć pod uwagę to, jak głęboko związana jest z językiem.

Pochodzenie i genealogia języków to jedna z moich ulubionych gałęzi językoznawstwa, na pewno pojawi się o niej jeszcze jakiś wpis.

Pamiętajcie, że moje posty nie są esejami ani artykułami naukowymi – nie jest to miejsce na tego typu teksty. Jest wpisem popularyzatorskim, który ma służyć tylko naszkicowaniu problemu i rozpowszechnieniu go dla miłośników języka włoskiego.

Tytułowe zdjęcie pochodzi ze strony: http://www.firenzetoday.it/cronaca/dante-alighieri-life-style-magazine.html.

4 komentarze