Strona czynna, bierna i zwrotna w języku włoskim

Nie lubię bagatelizowania spraw w nauce. Dlaczego to piszę? Dlatego, że zagadnieniom strony czynnej, biernej i zwrotnej nie poświęca się wiele czasu, twierdząc, że „wyjdzie w praniu”. Nie u nas! tutaj poczytasz nawet o najbardziej „oczywistych” zagadnieniach i ich nie szablonowych połączeniach. Wszystko po to, aby otwierać Twój umysł na różne refleksje językowe i logiczne. Dziś kolej na stronę czynną, bierną i zwrotną i języku włoskim.

Zanim nasza refleksja pójdzie dokładnie tym torem, zapraszam na powtórkę o odmianę czasowników regularnych i nieregularnych po włosku, bo to będzie dla nas punkt wyjścia do tej, najpopularniejszej i najczęściej używanej strony.

Strona czynna

To, jak napisałam wyżej, strona najczęściej używana. Jest wyrażona przez osobową formę czasownika, kiedy podmiot wykonuje jakąś czynność. W tronie czynnej odmieniają się zarówno czasowniki przechodnie jak i nieprzechodnie, czyli – uproszczając – wszystkie czasowniki. Tak na prawdę to o nich zaczniemy, bo kiedy mówimy „wszystkie” to nie ma większego problemu, ale kiedy mówimy raz te a raz tamte, to trzeba wiedzieć, o czym mowa.

Sympatyczną metodą zapamiętania różnicy, są skojarzenia dotyczące nazwy. Np. przechodnie, bo przechodzą (test, most, granicę) a nieprzechodnie, bo nie przechodzą. Jaki może to być test, most granicę? Test zamiany ról rzeczownika – podmiotu, most lub granica, za którą odmienia się jego życie. Nie wszystkie czasowniki to potrafią. Łatwo jest być czasownikiem przechodnim, wszyscy są. Każde zdanie, w którym czasownik odpowiada na pytanie co robi? wyraża czasownik w stronie czynnej: Jaś czyta książkę. Mama kupuje sukienkę. Ania poszła na spacer. Krzysztof pali papierosy. Kasia została lekarzem.

Proste, prawda? KAŻDY czasownik w formie osobowej ma stronę czynną, dlatego, że może być zarówno przechodni jak i nie przechodni.

Tak więc tak, po jednej stronie mostu spacerują wszystkie czasowniki. Na drugą stronę przejdą tylko niektóre. A które? ano te, które wymagają dopełnienia bliższego, czyli odpowiedzą na pytanie kogo? co? a dokładniej robię (i tak dalej) kogo co? Dlatego, że po przejściu na drugą stronę mostu staje się o to odwrócenie ról – coś bardziej jak odwrotny obraz w lustrze. nasz podmiot staje się dopełnieniem bliższym a dopełnienie bliższe podmiotem. Tym samym tworzą nam się czasowniki w stronie biernej.

Stona bierna

Utworzona jest tylko z czasowników przechodnich. A forma tych czasowników również nie jest ta sama. Także, jak widzisz za naszym mostem wszystko się zmienia. Spróbujmy z poprzednimi przykładami:
Jaś czyta książkę. Jeśli spróbujemy odwrócić role powstaje nam: Książka jest czytana przez Jasia. Da się! Książka z dopełnienia bliższego stała się podmiotem, Jaś stał się wykonawcą czynności, tzn. agensem. A czasownik czyta ze strony czynnej przeszedł na stronę bierną.

Mama kupuje sukienkę. Sukienka jest kupowana przez mamę. Da się!

Ania poszła na spacer. Spacer jest pójśty….. Nieeeee! w tym przypadku się nie da.

Krzysztof pali papierosy. Papierosy są palone przez Krzysztofa. Wszystko brzmi wspaniale!

Kasia została lekarzem. Lekarz …. nawet nie da się w żaden sposób przetransponować czasownika. Również i tutaj dalej nie pójdziemy.

Tak więc za most przeszły: czytać, kupować, palić. Zgadza się nasze reguła, że są to czasowniki, po których występuje dopełnienie dalsze, które przemieniając się stają się podmiotem.

Przyjżyjmy się bliżej również samemu czasownikowi. Strona bierna jest zbudowana z czasownika posiłkowego być – essere i imiesłowu biernego głównego czasownika, czyli tego, który przenosi czynność. Słówko posiłkowe może być wyrażone w różnych czasach i trybach.

Wykonawca czynności nie jest niezbędny, bo zarówno zdanie Książka jest czytana przez Jasia jak i książka jest czytana są wyrażone w stronie biernej.

Użycie strony biernej

Mimo iż używamy jej rzadziej niż strony czynny, jej użycie nie jest skomplikowane. Chociaż trochę za takie uchodzi. Używamy jej gdy chcemy podkreślić bierność podmiotu wobec danej czynności.

Strona zwrotna

Nie mylić z czasownikami zwrotnymi. Stronę zwrotną używamy, by podkreślić tzw. autoreferencyjność, tzn. fakt, że nasz podmiot jest zarówno wykonawcą jak i odbiorcą danej czynności. Tworzymy ją za pomocą czasownika wyrażonego w stronie czynnej z dodatkiem cząstki zwrotnej się. Dotyczy tylko czasowników przechodnich.

Maluję się. Marek myje się. Przebieramy się. I tak dalej.

Prościzna, prawda? to teraz rzućmy okiem na język włoski.

L’attivo (strona czynna)

Passeggio. Compro una macchina. Lei scrive un blog. Guardiamo la TV. Pamiętajcie, że czasownik może występować w dowolnym czasie. Zajrzyjcie do wpisu o odmianie czasowników regularnych, nieregularnych i o czasie przeszłym passato prossimo – tam też użyliśmy czasowników w stronie czynnej.

Il passivo (strona bierna)

La macchina è comprata da me. Il blog è scritto da lei. La TV è guardata da noi. podstawowym elementem budowy strony biernej jest imiesłów bierny, o którym pisałam tutaj. Zajrzycie, żeby przypomnieć sobie wszystkie formy, te regularne i te nieregularne.

Il riflessivo (strona zwrotna)

Facciamoci una gita. Eva si guarda incuriosita. Tu ti vendi la macchina. Il riflessivo podobne jest do czasowników zwrotnych, tak jak one używa partykuł zwrotnych, dlatego zapraszam Cię do powtórki pod tym linkiem.

Strony czasownika w języku włoskim

Mimo, że są to łatwe zagadnienia, mam nadzieję, że skłoniłam Cię do osobnej refleksji na ten temat. A zebrania ich porównawczo pozwoli Ci na szybsze zrozumienie różnic między nimi i rozpoznanie ich w tekście. Jest to również, jak to u mnie bywa, refleksja nad językiem polskim. Należy pamiętać, że świadomość języka obcego nie zaistnieje bez świadomości języka ojczystego i na odwrót.

Napisz po kilka przykładów do każdej ze stron.